Mijn boekenkast

De tekst op de achterflap:

'Wat willen jullie dat ik zeg?' vraagt Sinan Ҫankaya als hij wordt uitgenodigd om te spreken op het veertigjarige jubileum van zijn oude middelbare school. De uitnodiging creëert een opening waar vergeten herinneringen uit zijn jeugd en middelbareschooltijd zich doorheen wurmen. Zo denkt Ҫankaya terug aan zijn voormalige geschiedenisleraar Nico Konst, ooit de tweede man van de extreemrechtse Centrumpartij.
Zonder zichzelf te sparen beschrijft Ҫankaya in Mijn ontelbare identiteiten hoe moeilijk hij het vindt om een eigen verhaal te vertellen tegen de achtergrond van de debatten over integratie, vluchten, tussen ’wij’ en ‘zij’, tussen straat en school, tussen erbij en er niet bij horen, tussen ongebreideld individualisme en een soms beklemmend collectivisme. Op de dag van de jubileumviering, waar hij zijn oude geschiedenisleraar Nico Konst weer onder ogen moet komen, vertelt hij zijn verhaal.

'Mijn ontelbare identiteiten' is een bespiegeling op de veranderende omgang met ‘de Ander’ in Nederland. Het is een indringend verhaal over opgroeien in Nederland als kind van migranten. Reflecterend op loyaliteit, ontheemding en vooral de zoektocht naar een thuis keert Ҫankaya zich tegen de vastomlijnde identiteiten en weigert hij om een verhaal binnen de grenzen van zijn eigen lichaam te vertellen.

Mijn leeservaring:

Ik kocht dit boek omdat ik me al langer verdiep in het thema Identiteit, ik kreeg echter veel meer. Sinan Ҫankaya vertelt over zijn, vaak pijnlijke, jeugd tussen twee culturen. Het is een verhaal over uitsluiting, stigma’s en vooroordelen. Hoe kun je jezelf ontwikkelen als er al een beeld en mening over je is gevormd?
En mij werd een stevige spiegel voorgehouden: ben ik werkelijk zo ruimdenkend als ik zelf vind? Geef ik mijn medemens de ruimte die hij nodig heeft om te zijn wie hij is? Ben ik echt geïnteresseerd in wie hij is of wil zijn? Daarnaast ben ik geraakt door Sinans eerlijk manier van vertellen en het voortdurend bij zichzelf te rade gaan.

Stukje tekst van de achterflap:

We leven in borderlinetijden. In de psychiatrie is borderline vandaag met voorsprong de vaakst gestelde diagnose. Bovendien is de lijn tussen patiënten en niet-patiënten flinterdun. Zijn wij collectief op weg naar ziekte en ongenoegen? Psychiatrie is de spiegel van de wereld waarin wij leven. Dirk de Wachter schetst borderline dan ook als een maatschappelijk ziektebeeld. Eén conclusie staat als een paal boven water: In onze westerse maatschappij zijn de symptomen van borderline niet ver te zoeken. Meer nog, ze kenmerken onze leefwereld. Wij zijn ons brein in de tijd.

Dirk de Wachter is de enige Nederlandstalige psychiater die de moed heeft om een pleidooi te houden voor een sociale psychiatrie, tegen de neurobiologische en farmacologische waan van de dag in. Maar zijn boek gaat veel verder dan dat: de spiegel die hij ons voorhoudt, zal voor velen zo ondraaglijk zijn dat ze de boodschapper zullen aanvallen in plaats van de boodschap ernstig te nemen.

De tekst van de achterflap:

Semmier Kariem vlucht uit Irak. Zeven jaar van honger, verdwalen en angst later, landt hij op 11 februari om negen uur - of was het 9 februari om 11 uur - op Schiphol. In de chaos van die eerste dagen in Nederland kan hij zich het precieze tijdstip niet meer herinneren. Hij vraagt asiel aan. Wat hij niet weet, is dat hiermee het langste wachten van zijn leven begint, in het asielzoekerscentrum, een wachtkamer die hij deelt met vijfhonderd anderen. Intussen bestudeert Semmier het land waar hij misschien ooit deel van uit mag maken, maar ook al verblijft hij er nu, hij blijft buitenstaander.

Een roman over mensen die zijn onderworpen aan wetten en regels.
Rodaan Al Galidi (Irak) putte voor deze roman uit zijn eigen ervaringen als asielzoeker. Hij woont sinds 1998 in Nederland.

De tekst op de achterflap:

Wobie groeit op in zijn eigen glitter- en confettiwereld. Thuis lijkt alles op een sprookje. Naarmate hij ouder wordt ontdekt hij langzaam maar zeker dat hij anders is dan zijn broers, anders dan zijn meeste klasgenoten, anders dan wie hij dacht te zijn. Anders dan wie hij wilde zijn.

Confettiregen is het dagboek van een worsteling: een ontwikkeling naar een leven vol liefde, En confetti!

De tekst op de achterflap:

Wat is waar - wat de feiten je vertellen of wat je wilt geloven? Wie ben je - een vrij individu, of zoek je houvast in de groep tegen de rest? Steeds beter weten we hoe de mens in elkaar steekt. We weten waarom we geneigd zijn in hokjes te denken, waarom we liever verbroederen met mensen die op ons lijken dan met vreemden. En ook hoe gemakkelijk mensen gemanipuleerd kunnen worden, via sociale media en door politici.
In Mens/Onmens onderzoekt gelauwerd essayist en columnist Bas Heijne de grote obsessies van onze tijd: waarheid en identiteit. In een heldere stijl stelt hij de vragen waar het om gaat: hoe kunnen we solidair zijn in een wereld die steeds meer versplinterd is, waarin iedereen op zoek is naar iets groters en het algemeen belang het zo vaak aflegt tegen het eigenbelang?
Mens/Onmens is een scherp, persoonlijk essay over hoe je mens kunt zijn in een gepolariseerde wereld.

Op de achterflap staat: ‘Menno Wigman was een van de grootste en eigenzinnigste dichters van Nederland. Zijn stijl werd gekenmerkt door een zwart-romantische toon die, afgewisseld met een weemoedige blik, direct tot de verbeelding sprak. ‘Poëzie heeft niet alleen met duizelingwerkkende precisie te maken, ook weerbarstigheid is voor mij een vereiste’, zoals hij in 2016 aan John Schoorl in de Volkskrant vertelde, bij het verschijnen van Slordig met geluk. Het zou zijn laatste bundel blijken, ‘zijn beste bundel ooit, zijn zwanenzang', volgens de jury van de Ida Gerhardt Poëzieprijs, die Wigman postuum werd toegekend.
Zijn gedichten zijn even toegankelijk als experimenteel, een combinatie van uitgesproken intensiteit met de beleving van het alledaagse.
Wigmans Verzamelde gedichten, is samengesteld door Neeltje Maria Min en Rob Schouten, zijn goede vrienden en de beste kenners van zijn werk.’

Deze dichtbundel kreeg ik van Jean-Louis, niet splinternieuw en mooi ingepakt, maar uit zijn eigen boekenkast. Vier dagen later overleed hij. In acht maanden tijd was hij geveld door uitgezaaide kanker. We hebben elkaar in die maanden eigenlijk pas echt leren kennen. Met dit cadeau bezegelde hij voor mij de band die we in korte tijd hadden opgebouwd.

Thuis sloeg ik het boek op een willekeurige pagina open, daar stond dit gedicht. Ik heb het bij zijn afscheid voorgedragen.

Aarde wees niet streng
Aarde, hier komt een eenzaam lichaam aan
waarin een koninklijke zon is opgegaan.
Achter de ogen scheen een zomermaand,
het middenrif liep vol zacht avondlicht
en bij de hartstreek rees een tovermaan.

De handen voelden water, streelden dieren,
de voeten kusten stranden, kusten steen. Inzicht,
er sloop vreemd in zicht in het hoofd, de tong
werd scherp, er huisden vuisten in de vingers,
de hand bevocht brood, geld, liefde, licht.

Je kunt er heel wat boeken over lezen.
Je kunt er zelf een schrijven. Aarde wees niet streng
voor deze man die honderd sleutels had,
nu zonder reiskompas een pad aftast
en hier zijn eerste nacht doorbrengt.

Een poging

Waarom toch, liedje, drijf je zo de spot met mij.
Al ga ik nog zo hoog, nooit bloei ik als een roos.
alleen de roos bloeit als een roos, En dat weet jij.

Ik wilde wortel schieten. Bladeren krijgen.
Met ingehouden adem - zodat het sneller ging -
wachtte ik tot ik als roos mezelf zou ontstijgen.

Liedje dat geen enkel mededogen met me kent:
mijn lichaam is wat het is en wordt niet anders.
Tot op het bot eenmalig - zo ben ik gepland.

Dit vind ik een van haar mooiste gedichten. Ik hou van het werk van Wislawa. Haar gedichten zijn scherp en helder. Haar begrijpelijke taal spreekt me aan.

Iemand heeft mij laten slingeren hier,
kan mij niet vinden,
zoekt ergens anders, vloekt, haalt alles overhoop,
tiert,
zijn pen ligt ook nog hier,
en de deur staat open -

ik hoor hem lopen,
bonk, bonk,
maar als hij straks hier komt
en hier begint te zoeken,
zal ik dan doen alsof ik er ben,
of zal ik eerlijk zijn,
onvindbaar zijn?


Dit is een van de gedichten uit deze bundel. Toon Tellegen verstaat de kunst om in eenvoudige taal, prachtige poëzie te schrijven. Even als zijn dierenverhalen roepen zijn gedichten beelden op.

Langs de wegkant
Deze krans, deze bloemen
Zonder naam eraan
Is voor jou
Mens zonder graf

Omdat de plek aarde
Die jou omarmt
Niet gevonden kan worden
Is deze krans gelegd aan de wegkant,

Vergeef me.
Vergeef me
Het terzijde leggen van een herinnering aan jou
Langs de kant van de weg

Met dit gedicht reageert Basil Fernando uit Sri Lanka op Artikel 6 'Een ieder heeft, waar hij zich ook bevindt, het recht als persoon erkend te worden voor de wet'. Alle gedichten in deze bundel zijn gegroepeerd rondom citaten uit de Universele verklaring van de rechten van de mens, gedichten van befaamde auteurs waaronder zes winnaars van de Nobelprijs voor literatuur.

Als je enigszins wil begrijpen, niet accepteren maar begrijpen, waarom een oorlogsmisdadiger tot gruweldaden in staat is, is het de moeite dit boek te lezen. Anya Niewierra legt dit in de loop van haar verhaal uit zonder het goed te praten. Ze legt uit wat een oorlog met mensen, met een familie, kan doen. Ik vind het een mooie thriller, goed opgebouwd en ik werd tot het eind op het verkeerde been gezet.

De tekst op de achterflap:
De 44-jarige chocolatier Lotte Bonnet woont al jaren gelukkig in Zuid-Limburg met haar man Emile, een voormalig vluchteling uit Bosnië. Maar dan pleegt Emil onverwacht zelfmoord tijdens het lopen van de Camino en blijft Lotte ontredderd achter.
Als ze elf maanden later naar Bosnië reist om zijn as uit te strooien, ontdekt Lotte dat Emil heeft gelogen over zijn identiteit. Ze schakelt een advocaat uit Sarajevo in om onderzoek te doen naar zijn verleden, en die komt tot een schokkende ontdekking.
Ondertussen gaat Lotte zelf de Camino lopen, exact vervolgens de route en planning van Emil. Ze wil achterhalen wat hem tot zijn wanhoopsdaad dreef. Maar iemand volgt haar, iemand die niet wil dat ze de waarheid ontdekt.

In 2022 viel Rusland Oekraïne binnen. Sindsdien is dat geteisterde land dagelijks in het nieuws. Het is een land waar ik bijna niets van wist. Des te meer een reden om 'Rode sirenes' te lezen. Ik werd een indrukwekkend verhaal en onvoorstelbare geschiedenis ingezogen. De tekst op de achterflap, voor mij een nieuwsgierig-makende uitnodiging, heeft niets teveel beloofd:
,,In 2014 keert Victoria terug naar Oekraïne om de verdwijning van haar oudoom Nikodim in de jaren 30 te onderzoeken. Wat gebeurde er met hem in 'de bloedlanden', waarom is er zo weinig bekend over zijn lot, en waarom wil haar grootmoeder Valentina dat ze het verleden met rust laat? In Potlava is de KGB misschien al lang verdwenen, maar hun voormalige hoofdkwartier doet de lokale bevolking nog steeds huiveren. Terwijl door de oorlog met Rusland Oekraïne opnieuw in een 'bloedbad' verandert, besluit Victoria de duistere waarheid te achterhalen, ook al komt ze daarmee op ramkoers te liggen met haar grootmoeder en de rest van haar familie. 'Rode Sirenes' is de best denkbare inleiding tot de pijnlijke geschiedenis van Oekraïne.”

Het is bijna logisch dat dit boek een wandelaar, wat ik ben, nieuwsgierig maakt, want op de achterflap staat:
,,Toen hij een jaar of twintig was, vond Jeroen Theunissen in een reiswinkeltje een kaart van Europa waarop dikke purperen lijnen lange afstandswandelingen markeerden. Als de schrijver jaren later last krijgt van melancholie, angstaanvallen en depressies, en zich gevangen voelt in een mislukkend huwelijk, laat hij alles en iedereen achter, ook en vooral zijn twee kinderen, en begint aan een zes maanden durende wandeltocht van Zuidwest-Ierland tot aan de Bosporus. Hij treedt zo in de voetsporen van de Brit Patrick Leigh Fermor, die al in 1933 te voet van Hoek van Holland naar Constantinopel reisde, dwars door een Europa dat zich op een scharniermoment bevond - Adolf Hitler was immers net aan de macht gekomen. Het Europa waar Theunissen doorheen wandelt, kampt opnieuw met heel wat problemen: klimaatverandering, nationalisme en een vluchtelingencrisis.
'Ik = cartograaf’ is vele boeken ineen. Een verslag van een wandeltocht. Een onhandige poging om onze snel veranderende wereld vast te grijpen. Een verhaal over een man die halsoverkop wegvlucht van zijn verantwoordelijkheden, terugkomt en probeert een woonplek voor zijn kinderen te creëren. In 'Ik = cartograaf' tekent Jeroen Theunissen een persoonlijke kaart van Europa, het continent dat hij graag thuis wil noemen.”

Ik heb genoten en veel geleerd van zijn verhaal. Het maakt me zelfs een beetje jaloers. Ik herken het verlangen om de sleur, alle zorgen en verplichtingen achter me te laten en te vertrekken. Wandelen is voor mij een vorm van vrij-zijn en loskomen van wat teveel trekt of te zwaar weegt.

Later stuitte ik op de Podcast 'Nooit meer slapen'. Theunissen werd geïnterviewd door Pieter van der Wielen. Als eerste stelt Pieter de vraag: ,,Ben je altijd een loper geweest?” In zijn antwoord vat Jeroen de kern van zijn boek samen: ,,Ik heb altijd gedacht, toen ik jonger was, dat wandelen de enige mogelijke oplossing was. Ik wist niet goed wat het probleem was, maar er waren er zeker een hele hoop, maar wandelen was de oplossing.”

Een paar zinnen uit de tekst op de achterflap:

ZIN zorgt voor kwaliteit van leven en werken, voor intrinsieke motivatie en bezieling. Zin is wat overblijft als waarden wankelen, al de toekomst zwijgt en als de bonus van ons systeem uitblijft. ZIN kan een antwoord zijn op hedendaagse problemen als fragmentatie van het bestaan, groei om de groei en dubbele agenda's.
In tijden van economische neergang, wanneer de mogelijkheden tot materiële motivatie minder worden, is de noodzaak tot intrinsieke ZIN in leven en werken des te indringender.

ZIN is ieders bron, maar ligt voor een groot deel onbenut in het onbewuste. Hoe maak je gebruik van je onbewuste potentieel?

Van de achterflap:

Tot rust komen, één worden met de natuur, voldoening: de zegening en van het wandelen spreken steeds meer mensen aan. Voor lopen is geen scholing, techniek, materiaal of geld nodig. Alleen een lijf, ruimte en tijd.
Wandelen wordt door Frédéric Gros nadrukkelijk beschreven als een filosofische daad en als een spirituele ervaring. Voor veel grote historische filosofische of literaire figuren was lopen een manier om gedachten te ontwikkelen of inspiratie op te doen: Arthur Rimbaud, Friedrich Nietzsche, Mahatma Gandhi en Immanuel Kant.
Ook existentiële, mystieke en culturele aspecten van het lopen komen in dit boek ter sprake: eeuwigheid, eenzaamheid, stilte, traagheid, vrijheid en de pelgrimstocht.

Wandelen zal veel mensen die het niet van zichzelf weten, tonen dat ze eigenlijk wandelende denkers zijn.

De tekst op de achterflap:

Brené Brown moedigt op haar eerlijke, warme en grappige manier de lezer aan om perfectionisme te laten varen, stress als levensstijl los te laten, te vertrouwen op intuïtie, en creativiteit de ruimte te geven. Op basis van haar jarenlange onderzoek kwam ze tot tien stellingen over een 'bezield leven': leven vanuit het gevoel dat je de moeite waard bent. Ze beschrijft hoe compassie, moed, en verbondenheid een belangrijke plek in je leven kunnen krijgen. De moed van imperfectie gaat over de levenslange reis van 'Wat zullen anderen wel niet denken?' naar 'Ik ben goed genoeg'.

De tekst op de achterflap:

Denken begint met geraaktheid: woorden of beelden die je iets doen, die het hart treffen. Dat uitgangspunt vinden we al bij Socrates, die 25 eeuwen geleden zijn beroemde filosofische gesprekken voerde op de markt van Athene. Het poëtische argument plaatst die socratische praktijk in de hedendaagse omgeving: mensen ondervragen over hun opvattingen van het goede leven, het spanningsveld zoeken tussen argumentatie en verbeeldingskracht. Dit boek verbindt reflectie met concrete situaties in de organisaties, dagelijkse gesprekken en veel voorkomende handelingsdilemma's.

Twee fragment uit de tekst op de achterflap:

In het dagelijks werk in psychiatrie en rehabilitatie ontstaan regelmatig ethische dilemma's rondom thema's als autonomie en respect, afstand en nabijheid (...).

In dit boek worden praktijkvragen van hulpverleners (verplegers, begeleiders, psychologen, psychiaters) en managers besproken aan de hand van ethische gespreksmethoden en theorieën. Tijd voor reflectie kan medewerkers en leidinggevenden helpen om ethische kwesties in de dagelijkse praktijk van de geestelijke gezondheidszorg te herkennen en bespreekbaar te maken.

Een deel van de tekst op de achterflap:

Socrates zette mensen aan tot zelf denken in plaats van op de mening van anderen af te gaan. De socratische gespreksmethode leidt tot betere gesprekken doordat oordelen wordt uitgesteld, gesprekken concreet blijven en er goed wordt geluisterd. Betere uitwisseling van informatie, beter begrip van elkaars perspectief, beter contact en beter denken.
Ervaren gespreksleider Marlou van Paridon legt het socratisch gesprek kort en bondig uit in vijf stappen, compleet met checklisten en overzichten van de belangrijkste handvatten en valkuilen voor de beginnend gespreksleider. Voorbeelden van socratische gesprekken uit de praktijk maken de gespreksstappen nog inzichtelijker.

Een klein deel van de tekst op de achterflap:

In Ruimte om te sterven heeft Carlo Leget een nieuw, flexibel en praktisch model ontwikkeld als steun voor zieken, naasten en zorgverleners bij de vele vragen die opkomen in de terminale fase van het leven. Teruggrijpend op oude bronnen worden vijf spanningsvelden benoemd rond kwesties als zelfbeschikking, grenzen van medisch handelen, de omgang met lijden, afscheid nemen, schuld en geloofs- en zinvragen.

Het boek is voor een breed publiek geschreven.

De tekst van de achterflap:

Als iemand weet wat kwetsbaar leven is, is het Ade de Jong wel. In de zomervakantie van 2008 verongelukten haar man en drie kinderen, tijdens de afdaling van de Italiaanse Mont Dolent. Sindsdien leeft Ada met de vraag: hoe verder nu alles volkomen anders is? Ada kende niemand die zo'n groot verlies had meegemaakt tot ze Christa Anbeek ontmoette, die op jonge leeftijd haar ouders en broer verloor en enkele jaren later haar partner.
De ervaringen van Christa en Ada vormen de basis van De berg van de ziel, waarin ze belangrijke levensvragen aftasten, zoals: wie ben je als er geen ander meer is? Hoe stijg je boven je verdriet uit? En wat is verantwoordelijkheid als je ervan doordrongen bent hoe kwetsbaar het leven is?
De auteurs ontlenen deze 'oervragen' aan de theologie, maar beantwoorden ze op een persoonlijke, seculiere manier.

De tekst op de omslag:

Op 11 november 2007 vraagt Hans van Mierlo Connie Palmen ten huwelijk. Op 11 november 2009, de dag waarop ze elf jaar en elf dagen bij elkaar zijn, trouwen ze in de Rode Hoed in Amsterdam. Op 11 maart 2010, na een ziekbed van zes weken, sterft Hans van Mierlo op de intensivecareafdeling van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis te Amsterdam.
48 dagen na de dood van haar man begint Connie Palmen aan dit Logboek van een onbarmhartig jaar. Bang voor de dood van het vergeten zit Palmen met de pen op de huid van de pijn die rouw heet. Het logboek is het aangrijpende verslag van de hunkering naar een verdwenen lichaam, van zelfverlies, woede en van de liefde volle herinneringen aan een prachtige man.

De tekst op de achterflap:

Wat gebeurt er als een familielid of vriend(in) ongeneeslijk ziek is en doodgaat? Je leest over het sterven, de uitvaart, rouwen en de emoties waarmee je te maken krijgt. Met kleurenillustraties. Vanaf ca. 13 jaar.

'Stel jezelf elke keer als er een probleem, weerstand of verdriet op je pad komt de vraag hoe deze moeilijkheid je kan helpen om verder te komen, sterker te worden, in hoeverre de drek van het leven ook als mest kan dienen. Probeer van elke tegenvaller een kans te maken, een gelegenheid om nieuwe manieren van leven, doen en denken uit te proberen.'
Dit is één van de adviezen, er zijn ook kritische vragen, die de auteur van dit boek aan het eind van ieder hoofdstuk stelt. Thomass laat zien hoe je filosofie in de praktijk kunt brengen en gebruiken om jezelf vragen te stellen of een spiegel voor te houden. Ik vond het prettig en confronterend om me hierin te verdiepen. Op de achterflap staat: met Nietzsche aan de keukentafel leer je met andere ogen kijken naar jezelf en de wereld om je heen. Ik ben het hier volledig mee eens.
Nog een kwestie die hij de lezer voorlegt: 'Probeer er achter te komen uit welke behoeften, sterktes en zwaktes de wereldbeelden, waarden en idealen voortkomen waarvan je denkt dat ze het verst van de jouwe afstaan, en er het meest mee in strijd zijn.'

De tekst op de achterflap:

Emmanuel Levinas is wellicht de diepzinnigste en gevoeligste filosoof uit de twintigste eeuw. Hij is de denker die het concrete, alledaagse menselijke bestaan heeft beschreven met een voor filosofen ongekende systematiek.
In dit boek laat Jan keij zien wat de 'kaswaarde' van Levinas' filosofie is, vanuit de vraag wat dit denken in de praktijk inhoudt. Die praktische toepasbaarheid van Levinas' denken heeft zich al bewezen in vele cursussen voor onder anderen leken, artsen, maatschappelijk werkers en verpleegkundigen. Die allemaal de weg naar het best mogelijke helpen geschetst kregen. Waar het hier om gaat is een filosofie die niet alleen de wereld en de mens interpreteert, maar die ook verandert.
Kortom, een inleiding op en praktische uitwerking van de filosofie van Levinas waar geen woord Frans bij is.

Een fragment uit de tekst op de achterflap:

Druk bezig zijn en een overvolle agenda hebben is synoniem voor een succesvol bestaan. Als er op een ochtend nauwelijks mails binnenkomen, slaat de vertwijfeling reeds toe. (...) De hang naar activiteit en de snelheid waarmee technologische ontwikkelingen zich opvolgen geven velen de indruk de tijd niet meer bij te kunnen benen. Geen tijd hebben lijkt dan ook een fundamentele ervaring van deze tijd te zijn.
In Stil de tijd neemt Joke J. Hermsen dit verschijnsel kritisch onder de loep. Vanuit het gedachtegoed an Henri Bergson, Ernst Bloch en Peter Sloterdijk ontwikkelt zij en nieuwe visie op het fenomeen tijd., waarin zij een onderscheid maakt tussen kloktijd en innerlijke tijd. (...)

De tekst op de achterflap:

Mensen lijden emotioneel niet door andere mensen of door de dingen die hen overkomen, maar door hun eigen gedachten daarover. Het zijn irrationele gedachten die negatieve emoties als irritatie, angst, teleurstelling, jaloezie en schuldgevoel veroorzaken. Daarom kan kritisch denken (filosoferen) hier verandering in brengen. Dit soort emoties heeft bovendien geen enkele positieve functie, ze betekenen alleen lijden. Inzicht, ambitie en moed kunnen meer tot stand brengen.

Wie in plaats van een lijder (passief) een leider (actief) wil worden kan terecht bij de stoïcijnse levenskunst van onder meer Epictetus, Seneca, Spinoza en Sartre. Daarbij hoort ook het keuzes maken zonder nodeloze onzekerheid en gepieker vooraf en zonder zinloze spijt - en schuldgevoelens achteraf. Miriam van Reijen - zelf enthousiast stoïcijn - legt uit, ook aan de hand van alledaagse voorbeelden, hoe het mogelijks is om te leven zonder emoties als irritatie, schuldgevoel en teleurstelling.